Siocracha Peaca Téamaí an Chaidrimh agus an Ghnéis i Saothar Phádhraic Óig Uí Chonaire agus Mháirtín Uí Chadhain

Abstract

Is éard atá sa tráchtas seo ná iniúchadh ar an léiriú a rinneadh ar théamaí an chaidrimh agus an ghnéis i bpróslitríocht bheirt scríbhneoirí de chuid Chonamara san aois seo caite. Dírítear go sonrach ar shaothar Phádhraic Óig Uí Chonaire agus ar shaothar Mháirtín Uí Chadhain. Tré athléamh a dhéanamh ar shaothar na beirte tugtar léargas nua ar théamaí an chaidrimh agus an ghnéis i bpróslitríocht na Gaeilge. Déantar anailís ar an saothar i gcomhthéacs sóisialta, cultúrtha agus polaitiúil a linne. Is é an tréimhse ama atá i gceist leis an staidéar ná ó 1922 nuair a foilsíodh céadúrscéal Uí Chonaire go dtí 1977 bliain fhoilsithe chnuasach deireanach an Chadhnaigh. Rinneadh anailís chriticiúil ar théacsanna i bhfianaise an taighde nua atá ar fáil ar an ngnéas in Éirinn sa fichiú haois le Diarmaid Ferriter ina shaothar 'Occasions of Sin: Sex and Society in Modern Ireland' (2009) agus i bhfianaise léargais shocheolaíocha Arensberg agus Kimball ar phobal tuaithe in Éirinn le linn na dtríochaidí in 'Family and Community in Ireland' (2001). Ceann de na pointí a tháinig chun suntais sa staidéar ná gur ar an ngrá atá bunáite na gcaidreamh sna saothair bunaithe agus go ndearnadh meath an chleamhnais mar struchtúr sa phobal a rianú iontú. Déantar cur síos ar an tairbhe a bhaineann le teoiric an nuastairiúlachais agus athbhreithniú á dhéanamh ar luathshaothar Phádhraic Óig Uí Chonaire a nochtann dearcadh patrarcach agus gné fhrithbheartach sa téacs. Chomh maith leis sin déantar tábhacht na n-amhrán mar idirthéacsanna ina shaothar a phlé. I luathshaothar Mháirtín Uí Chadhain breathnaítear ar dheasghnáth na cúirtéireachta agus feictear go bhfuil áit lárnach ag na hamhráin ghrá agus ag an damhsa i gcur in iúl an áilíosa. Tugtar léiriú ar an áilíos mar théama tábhachtach san úrscéal 'Cré na Cille'. I scéalta deireanacha an Chadhnaigh déantar cúrsaí caidrimh agus gnéis i gcomhthéacs uirbeach a iniúchadh. Feictear go bhfuil cosúlacht idir ábhar agus téamaí na beirte scríbhneoirí ach go ndéantar ionramháil éagsúil orthu.