Foinn, focail, féiniúlachtaí: claochlú cultúir sa Chlár 1850-1950

Abstract

Breathnaíonn an tráchtas seo ar na slite ina ndearna pobal iarthar an Chláir ionramháil ar fhoinn agus ar fhocail i dtraidisiún na hamhránaíochta, chun a bhféiniúlacht Éireannach féin a chur in iúl, le linn na tréimhse 1850-1950. Léirítear ann mar is féidir athghaibhniú na féiniúlachta a léamh as gnéithe na n-amhrán, idir na foinn agus na focail, leis an tuiscint gurb éard atá san fhéiniúlacht ná cleachtadh, nó taibhléiriú leanúnach, seachas stádas; léirítear ann leis sin an chaoi a raibh iomramháil na n-amhrán ina cuid d'athchonstráidiú is de réadú na bhféiniúlachtaí a tháinig as an athghaibhniú sin.

Cé go bhfuil úsáid bainte roimhe seo as cuid de choincheapa is de théarmaíocht na sochtheangeolaíochta le haghaidh anailíse ar an amhránaíocht is ar an gceol, is í seo an chéad uair a chuirtear i bhfeidhm iad lena leithéid de dhoimhneacht is de théagar. Baineann an tráchtas seo úsáid rathúil as stór uirlise na sochtheangeolaíochta chun creat nua teoiriciúil a leagan amach i réimse na heitnicheoleolaíochta, agus bealaí nua ann chun dul i ngleic le seancheisteanna. Fíorfhairsingiú atá anseo ar shaothar Silverstein, Eckert agus ar obair na dteoiricithe eile i réimse na sochtheangeolaíochta, ar bhealach a chuireann leis an tséimeolaíocht ó thaobh an cheoil de.

Ní hionann an ceol agus an teanga, ná na scéalta a ghabhann leo, ach is mar an gcéanna go minic iad fós na ceisteanna a bhíonn faoi chaibidil sa dá dhíospóireacht. Ní hionadh é, mar sin, go bhfuil glaoch ann le blianta anuas ar chur chuige lenar féidir na cosúlachtaí is an ceangal sin idir an dá réimse a chur faoi chaibidil. Leis an tráchtas seo freagraítear an glaoch sin agus leagtar bunchloch láidir, táthar ag súil, le haghaidh taighde úir sa treo seo.