Nuachainteoirí agus Euskaldunberriak: Mudes, idé-eolaíochtaí teanga agus féiniúlachtaí

Abstract

Staidéar sochtheangeolaíoch criticiúil atá sa tráchtas seo, ina mbreathnaím ar mudes teangeolaíocha, idé-eolaíochtaí teanga agus féiniúlachtaí nuachainteoirí óga na Gaeilge. Bainim leas as comhthéacs na Bascaise, agus nuachainteoirí (euskaldunberriak) na teanga sin, chun na tuiscintí a ndéantar forbairt orthu i dtaca leis na rannpháirtithe taighde a threisiú. Taispeánaim go soiléir le linn an tráchtais a thairbhí a bhí an comhthéacs comparáideach agus anailís á déanamh agam ar shonraí na Gaeilge. Is é coincheap an nuachainteora, mar sin, príomhlionsa anailíse an taighde. Sainmhínítear ‘nuachainteoir’ mar dhuine a bhaineann úsáid ghníomhach, rialta agus shóisialta as teanga nach í a dteanga dúchais í. Léirím fréamhacha an choincheapa sin sa tsochtheangeolaíocht chriticiúil agus pléim an chaoi a dtugann sé dúshlán do thuiscintí stairiúla, traidisiúnta a bhí ceannasach sa teangeolaíocht agus réimsí gaolmhara le blianta fada.

Toisc gur feiniméin shóisialta atá á bhfiosrú agam sa tráchtas seo, agus tuiscintí suibiachtúla na rannpháirtithe ina leith, leagaim amach a fheiliúnaí atá an seasamh eitneagrafaíoch, tógachaíoch, cáilíochtúil a ghlacaim. Dá réir sin, bainim leas as modhanna bailithe na breathnóireachta agus na n-agallamh leathstruchtúrtha beathaisnéiseach chun aghaidh a thabhairt ar na ceisteanna taighde.

Tógaim ar choincheap an muda theangeolaíoch – pointí criticiúla ag a n-athraíonn cleachtas teanga an chainteora – sa tráchtas seo trí idirdhealú a dhéanamh ar choincheapa nua an réamhmuda agus an muda shóisialta. Is idirdhealú tábhachtach é sin a aithníonn na pointí ag a mbaineann daoine stádas an nuachainteora amach. Ar cheann de phríomhthátail an tráchtais ná go bhfuil samhailteacha nua dlisteanachta ag teacht chun cinn i gcomhthéacs na Gaeilge atá fréamhaithe in idé-eolaíochtaí na barántúlachta iar-nádúrtha. Baineann tábhacht nach beag le gníomhúchán, toil agus iarracht fhéin-chomhfhiosach an chainteora sa pharaidím seo. Ina theannta sin, léirím go bhfuil tuiscintí nua á mbaint ag nuachainteoirí as coincheap féiniúlachta ‘an Ghaeil’ a bhunaítear ar shealbhú agus ar úsáid ghníomhach na teanga, beag beann ar chúlra an chainteora.